Przejdź do zawartości

Prywatyzacja sił zbrojnych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Prywatyzacja sił zbrojnych (inaczej: prywatyzacja armii, prywatyzacja wojska, prywatyzacja przemocy, prywatyzacja konfliktów zbrojnych) – zjawisko polegające na korzystaniu przez państwa oraz inne podmioty stosunków międzynarodowych z usług prywatnych przedsiębiorstw (podmiotów gospodarczych), zajmujących się usługami z dziedziny bezpieczeństwa. Firmy te, zwane prywatnymi przedsiębiorstwami wojskowymi (Private Military Companies – PMC), działają na podstawie norm i przepisów prawa obowiązujących w kraju rejestracji danego podmiotu. W ramach swojej działalności oferują między innymi usługi: stricte wojskowe (udział w bezpośrednich akcjach zbrojnych na polu walki), transportowe, logistyczne, ochroniarskie, szkoleniowe czy konsultingowe[1].

Rodzaje prywatnych przedsiębiorstw wojskowych (według Petera W. Singera):[2]

  1. oferujące przeprowadzanie operacji wojskowych (Military Provider Firms) – działania bezpośrednio na polu walki (udział w bitwie, dowodzenie oddziałami klienta),
  2. konsultingowe (Military Consulting Firms) – doradztwo, szkolenia, przygotowanie i wdrażanie programów restrukturyzacji sił zbrojnych zleceniodawcy,
  3. wspierające (Military Support Firms) – transport, logistyka, ochrona, wywiad i inne czynności pomocnicze.

Zagrożenia związane z prywatyzacją usług wojskowych

  • Możliwość konfliktu interesów między celami państw-zleceniodawców a podmiotami działającymi na zasadach wolnorynkowej konkurencji.
  • Kwestia należytej weryfikacji wiedzy (znajomość i postawa wobec prawa międzynarodowego, w tym zwłaszcza kwestie humanitarne podczas konfliktów zbrojnych), umiejętności i przeszłości (karalność, problemy psychiczne) rekrutowanych pracowników[3].
  • Możliwość przejęcia realnej kontroli politycznej i wojskowej w rejonach niestabilnych i nie posiadających struktur państwowych; brak kontroli nad w ten sposób przejętą władzą[4].
  • Możliwość odstąpienia od świadczonych usług (porzucenie wykonywanej pracy przez pracowników firmy) wobec realnego zagrożenia życia, w efekcie pozostawienie np. pracowników oraz mienia ambasady czy konsulatu bez jakiejkolwiek ochrony[5].
  • Odpływ wykwalifikowanej kadry ze służby państwowej (wojsko, wywiad, ochrona rządu itp.) do prywatnych przedsiębiorstw (lepsze wynagrodzenie i dodatkowe profity; mniejszy rygor dyscyplinarny i odpowiedzialność)[6].
  • Utrudniona kontrola działań przedsiębiorstw i ich pracowników oraz wywiązywania się z zawartych umów (naruszenia prawa międzynarodowego, sposób postępowania z ludnością czy jeńcami; przypadki grabieży i szabrownictwa) ze względu na standardowo obowiązujące przy tego rodzaju kontraktach klauzule poufności (utrudniony audyt)[7].
  • Odpowiedzialność państwa a odpowiedzialność pracowników wynajętych firm za ewentualne naruszenie prawa przez wynajętą firmę.
  • Możliwość korzystania z usług firm PMC przez organizacje przestępcze[8] (gangi, kartele narkotykowe czy organizacje terrorystyczne).
  • Możliwość wykorzystania wojska niebędącego de facto siłami zbrojnymi danego państwa do operacji wojskowych na terenie innego kraju, bez wiedzy i przyzwolenia własnego parlamentu i w tajemnicy przed opinią publiczną.

Korzyści z wykorzystania prywatnych usług wojskowych:[9]

  • Dla niektórych, słabszych państw, ze względu na brak własnych możliwości (choćby względy wyszkolenia) korzystanie z usług prywatnych firm to jedyna opcja poprawy lub zapewniania swojego bezpieczeństwa narodowego.
  • W sytuacjach nagłego zagrożenia (np. stanu klęski żywiołowej) zewnętrzny podmiot gospodarczy oferuje możliwość natychmiastowego działania i udzielenia pomocy (zdolności operacyjne i logistyczne).
  • Ograniczenie wydatków z budżetu państwa na utrzymanie zawodowej armii (możliwość zmniejszenia liczby stałej armii, zwłaszcza stanowisk nie związanych z bezpośrednim narażeniem życia: transport, logistyka, szkolenia).

Przykłady prywatnych przedsiębiorstw wojskowych:

  1. Kellog, Brown & Root (USA; obecnie KBR) – zajmowała się m.in. obsługą logistyczną wojsk amerykańskich w Iraku[10];
  2. Executive Outcomes (Południowa Afryka; istniała do 1999 r.) – udział w działaniach wojennych w Angoli i Sierra Leone[11];
  3. Blackwater (USA) – jeden z największych kontrahentów amerykańskiego Departamentu Stanu w czasie wojny w Iraku (m.in. ochrona budynków rządowych oraz konwojów); jej działania wywołały wiele kontrowersji (najgłośniejszym z nich była akcja z 2007 roku, w której zginęło 17 osób, a 20 zostało rannych) oraz zapoczątkowały falę pytań o legitymizację, odpowiedzialność i granice działań tego rodzaju podmiotów; znamiennym jest fakt, iż firma po tych wydarzeniach ponad 30 razy zmieniała już swoją nazwę, chcąc uniknąć negatywnych skojarzeń; działa jednak nadal (także za pośrednictwem spółek-córek), świadcząc m.in. usługi ochroniarskie na terenie Afganistanu, Pakistanu oraz w Iraku[12];
  4. Control Risk Group (Wielka Brytania) – m.in. ochrona ambasad, konsulatów, siedzib organizacji międzynarodowych (przedstawicielstwa m.in. w Bagdadzie, Bogocie, Hongkongu, Moskwie i Pekinie)[13];
  5. Aegis Defence Services (Wielka Brytania) – udział w działaniach w Iraku i Afganistanie na zlecenie Pentagonu; doradztwo w „każdym aspekcie bezpieczeństwa”, w tym także dla rządów państw, (przedstawicielstwa m.in. w Afganistanie, Iraku, Kenii i Nepalu)[14];
  6. Unity Resources Group (Australia) – oferuje m.in. doradztwo w zakresie zarządzania ryzykiem, ochronę, transport i logistykę po zarządzanie kryzysowe, np. w przypadkach kidnapingu, szantażu lub wymuszenia (przedstawicielstwa m.in. w Bagdadzie, Basrze, Dubaju, Nairobi i Karaczi)[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Marek Madej, Prywatyzacja przemocy – fenomen prywatnych przedsiębiorstw wojskowych i jego implikacje dla bezpieczeństwa międzynarodowego, w: Bezpieczeństwo międzynarodowe, Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, Warszawa 2012, s. 328-331; por. także https://web.archive.org/web/20140514141824/http://blogi.newsweek.pl/Tekst/swiat/681906,erik-prince-blackwater-i-prywatyzacja-sil-zbrojnych.html oraz https://web.archive.org/web/20140514120857/http://www.nowastrategia.org.pl/prywatyzacja-konfliktow-zbrojnych/
  2. Peter W. Singer, Corporate Warriors. The Rise of the Privatized Military Industry, Ithaca, Cornell University Press, New York 2008, s. 91-100.
  3. Marek Madej, op. cit., s. 339.
  4. Marek Madej, op. cit., s. 337
  5. Margarita Mathiopoulos, Prywatyzacja aktywności wojskowej, Sprawy Międzynarodowe 1/2007, s. 89-91.
  6. Caroline Holmqvist, Private Security Companies. The case for regulation, SIPRI Policy Paper, 9/2005, s. 91-93.
  7. Peter W. Singer, op. cit., s. 250-253.
  8. O korzystanie z usług takich firm podejrzewa się np. kolumbijskie kartele narkotykowe (Peter W. Singer, Corporate Warriors. The Rise of the Privatized Military Industry, Ithaca, Cornell University Press, New York 2008, s. 213-114).
  9. Marek Madej, op. cit., s. 341-343.
  10. Marek Madej, op.cit. s. 334 (za: S. Perlo-Freeman, E. Skons, The Private Military Services Industry, SIPRI Insights on Peace and Security, nr 1/2008, s 8-10).
  11. Marek Madej, op. cit., s. 335.
  12. http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,6213640,Koniec_Blackwater_w_Iraku.html; http://wyborcza.pl/1,76842,10977076,Irak_msci_sie_za_Blackwater.html
  13. Home [online], www.controlrisks.com [dostęp 2017-11-19] (ang.).
  14. GardaWorld | Security Services | Cash Services [online], www.aegisworld.com [dostęp 2018-03-01] (ang.).
  15. Home - Unity Resources Group [online], www.unityresourcesgroup.com [dostęp 2017-11-19].